وظایف زن و مرد در زندگی مشترک

تقسیم کار بین زن و شوهر

برای تقسیم وظایف خانه در ابتدا باید کلیشه‌های جنسیتی را دور ریخت. عباراتی چون «ظرف شستن کار مردها نیست»,«جارو کشیدن کاری زنانه است»و «انجام کارهای بانکی مردانه است» و… این اعتقادات کاملا بی‌معناست و چه بسا سبب بروز اختلاف بین همسران و کاهش رضایت زناشویی می‌شود. در تقسیم وظایف خانه، بین زن و شوهر در درجه اول باید هماهنگی برقرار باشد. دغدغه اصلی نباید این مسئله باشد که کارهای خانه به‌صورت مساوی بین زن و مرد تقسیم شود، بلکه موضوع این است که برای انجام دادن کارها هماهنگی وجود داشته باشد. به‌عنوان مثال ممکن است کار منزل در برخی روزها مانند ایام تعطیل یا عید نوروز بسیار زیادتر از کار در سایر روزها باشد.

آنچه در این مقاله میخوانید:

• کارهای خانه به عهده ی زن است یا مرد؟
• کارکردن در منزل از نظر اسلام
• تقسیم کار بین زن و مرد به چه صورت است؟
• چند نکته که در تقسیم وظایف در خانه لازم است

کار خانه بر عهده زن است یا مرد؟

یک تفکر غلط قدیمی

«اگر می‌خواهی بیرون از خانه کار کنی باید به وظیفه‌ات در خانه برسی»این عبارت، جمله رایجی است که بسیاری از مردان ایرانی به همسران‌شان خطاب می‌کنند که متاسفانه این تفکر از الگو‌های سنتی ناشی می‌شود و برای جامعه امروز مناسب نیست. زن و شوهر در همه امور زندگی با یکدیگر شریکند. اینکه بر‌اساس گفتمان قدرت در خانواده مرد باید فقط کار بیرون را انجام دهد و کار خانه وظیفه زن است‌، خواه آن زن شاغل باشد یا خانه‌دار، سبب بروز مشکل در زندگی زناشویی می‌شود. جالب است بدانید که تحقیقات میدانی و تجربی نشان داده است که این نوع مردان با چنین تفکری، خودشان از زندگی رضایت بالایی ندارند.

جدول تقسیم کار تهیه کنید

در زندگی مشترک، مهم‌ترین موضوع پذیرش حقوق و وظایف زوج‌ها نسبت به یکدیگر است. اینکه مرد بپذیرد، اگر قرار باشد شریکش به تنهایی مسئولیت کارهای خانه را به دوش بکشد، شاید رضایت او از زندگی مشترک و حتی شوهرش پایین بیاید. زن هم باید بپذیرد که مردش برخی اوقات به دلیل خستگی زیاد از کار بیرون از خانه و استرس‌های مربوط به آن ممکن است آنگونه که باید نتواند در امور منزل همسرش را همراهی کند. بهترین روش نهادینه‌کردن تقسیم وظایف بین زن و شوهر این است که زن جدولی از کارهای خانه- در طول هفته- تنظیم کند و از شوهرش بخواهد که هر کدام از کارهای منزل را مایل است، انجام دهد و هر کدام را که تمایل دارد به صورت مشارکتی انجام دهند؛ مشخص‌کند. طبق این جدول حتی ممکن است رسیدگی به بسیاری از کار‌هایی که بر عهده مرد گذاشته می‌شود به ایام تعطیل بیفتد. مهم این است که هماهنگی و مشارکت در زندگی موفق، حرف اول را می‌زند.

به پسرانتان کار خانه یاد دهید

مهم‌ترین آموخته‌های زندگــی خانوادگی نخست از پدر و مادر آموخته می‌شود. فرزندی که در خانه می‌بیند پدرش همراه با مادر کارهای خانه را انجام می‌دهد، از مشارکت در کار خانه بعد از ازدواج ابایی ندارد و همراه همسرش در انجام دادن کارهای خانه مشارکت می‌کند. هر مرد جوانی باید بداند که فرزندش تصویرگر رفتارهای او در آینده خواهد بود و اگر می‌خواهد فرزندش بعدها با اختلافات زناشویی روبه‌رو نشود باید از همین امروز بدون توجه به الگوهای سنتی به همسرش کمک کند. متاسفانه در برخی از خانواده‌ها به عنوان الگوهای پسرانه و دخترانه به فرزندان آموزش داده می‌شود که کار منزل مربوط به زن و کار بیرون مربوط به مرد است. کسب هویت جنسیتی در دوران کودکی باید از طریق خانواده انجام شود. همان‌طور که می‌بینیم جامعه پذیرفته است که زنان هم می‌توانند کارهای مردانه انجام دهند. پس وقت آن است که بپذیریم کارهای درون خانه را هم مردان می‌توانند انجام دهند.

با احترام درخواست کمک کنید

از سؤالات رایج زنان جوان در ابتدای زندگی مشترک‌شان این است که آیا برای تقسیم کارهای خانه باید از همسر خود تقاضای کمک کرد؟ در پاسخ به این سؤال باید گفت به دلیل آموزه‌های سنتی، بسیاری از مردان ایرانی باور دارند که کار منزل مربوط به زن است و آنها هیچ وظیفه‌ای برای انجام این نوع کار ندارند. این مهم است که در ابتدای زندگی، زنان با احترام و لحنی دوستانه از همسرشان بخواهند که در تقسیم کارها مشارکت داشته باشند و حتی بگذارند که برخی از کارها را همسرشان انتخاب کند. تجربه نشان داده که بعد از مدتی این مسئله تبدیل به یک روال در زندگی خواهد شد که دیگر لازم نیست زن از همسرش بخواهد به او کمک کند.

خستگی مردان را در نظر بگیرید

به هر حال این اعتقاد قدیمی که مردان به‌دلیل خستگی کار بیرون از خانه نمی‌توانند در امور خانه فعالیت داشته باشند، در طول سالیان به‌وجود آمده و تغییر آن در طول یک روز یا یک شب امکان‌پذیر نیست. برای ایجاد تغییر در این نگرش باید با احتیاط و طمانینه وارد شد. این را نباید فراموش کرد که مردان برای همسری که به آن علاقه دارند هر کاری انجام می‌دهند تا رضایت‌شان را کسب کنند. پس نکته اول ابراز علاقه به همسر از سوی زن است. دومین نکته پذیرش خستگی مرد از سوی همسرش است. زمانی که مرد به خانه برمی‌گردد اگر همسرش به او توجه و محبت کند و با لحنی دوستانه از او بخواهد که هر زمان که خستگی از تنش بیرون آید، چندین کار خانه را انجام دهد. باید مطمئن باشد که در اغلب مواقع با پاسخ مثبت مواجه می‌شود.

به صحبت‌های قبل از ازدواج تکیه نکنید

معمولا آنچه پیش از ازدواج در مورد وظایف پس از تشکیل زندگی مشترک گفته می‌شود با واقعیت مطابقت ندارد. یعنی به‌دلیل حجم هیجاناتی که دو طرف قبل از ازدواج دارند، سعی می‌کنند صحبت‌های هم را قبول کنند. البته صحبت در این شرایط هم می‌تواند کمک‌کننده باشد و بینشی به دو طرف دهد. زنان باهوش باید با مردانی که پیش از ازدواج به صراحت اعلام می‌کنند در کارهای خانه دست به سیاه و سفید نمی‌زنند، محتاط عمل کنند و به حدس و گمان اطمینان نکنند که بعد از ازدواج همه‌چیز درست می‌شود. همین‌طور دیده شده است که دختران قبل از ازدواج با صراحت به خواستگارشان اعلام می‌کنند کار‌خانه انجام نمی‌دهیم یا اینکه بلد نیستیم، اما پسران به‌دلیل هیجان عشق، گویی این جملات را نمی‌شنوند و بعد از ازدواج که با واقعیت مواجه می‌شوند صدایشان در می‌آید و نزاع، تنش و اختلاف در زندگی آغاز می‌شود.

مشارکت کنید

بهترین نوع مدیریت بین زوج‌های جوان در خانه، مدیریت مشارکتی است. تجربه نشان داده که هر نوع مدیریتی غیر از این به شکست و نارضایتی می‌انجامد. منظور از مدیریت مشارکتی این است که زن و مرد همپای همدیگر در کارهای خانه سهیم باشند و برای هم مسئولیت‌هایی را تعیین کنند. در مدیریت مشارکتی هیچ مرد و زنی حرف اول و آخر را نمی زند و تصمیمات دونفره را با یکدیگر می‌گیرند. در صورتی که بر تصمیمی توافق حاصل نشد از مهارت‌های حل مسئله باید استفاده کرد. بسیاری از افراد با مهارت حل مسئله آشنا نیستند. مهارت حل مسئله بدین صورت است که طرفین حرف‌های یکدیگر را بشنوند و از دید مقابل به موضوع بنگرند و آنگاه به راه‌هایی بیندیشند که فایده آن زیاد و ضررش بسیار کمتر باشد. معمولا بدین طریق می‌توان به یک راه سوم در تصمیمات رسید.

کارکردن در منزل از نظر اسلام

خانه داری وظیفه زن نیست

خانه‌داری نسبت به قبل خیلی تغییر کرده است. هم نوع کار‌هایی که زن خانه‌دار باید انجام دهد و هم نگاهی که نسبت به آن وجود دارد. ابزار‌هایی مانند ماشین لباسشویی، ظرف‌شویی و انواع لوازم برقی دیگر بسیاری از کار‌ها را هم ساده‌تر کرده و هم سریع‌تر؛ اما از آن مهم‌تر نوع نگاهی است که نسبت به کارخانه‌داری در جامعه ما وجود دارد. عده‌ای خانه‌داری زن را به‌ طور کامل نفی می‌کنند و عده‌ای آن را تنها وظیفه زن می‌دانند. از طرفی شاغل بودن زنان بسیاری از نگرش‌های سنتی در مورد خانه‌داری را دچار تغییر و تحول کرده است و می‌توان گفت: نگاه منفی به این نقش وزن بیشتری گرفته است.

در این میان، نوع نگاه اسلام به این موضوع منطقی‌ترین و زیباترین شکل ممکن را برای خانه‌داری بیان کرده است. عموم دستورات اسلام در مورد خانواده دو وجه حقوقی و اخلاقی دارد.

از نگاه حقوقی گفته می‌شود که زن وظیفه‌ای برای انجام دادن کار‌های خانه ندارد و می‌تواند در مقابل آن اجرت دریافت کند؛ اما اسلام وقتی می‌خواهد شکل اخلاقی را مطرح کند می‌گوید خانه‌داری زن معادل جهاد است و برای او عبادت محسوب می‌شود. در بحث حقوقی مخاطبش مرد است و خطاب به او می‌گوید تو نباید خانه‌داری را وظیفه زن بدانی، نباید او را بازخواست کنی یا زیاده‌خواه باشی و اصل این است که وقتی همسرت کار خانه را انجام می‌دهد باید سپاسگزار او باشی؛ این یعنی حالت طلبکاری از سمت مردان در قبال خانه‌داری زنان را تخطئه می‌کند؛ اما در بحث اخلاقی، مخاطب زنان هستند. اسلام زنان را تشویق می‌کند که کار‌های خانه را با عشق و محبت نسبت به اعضای خانواده انجام دهند و برای آن اجر و ثواب بسیاری برای آن قرار می‌دهد. همین نوع نگاه باعث می‌شود که زن هرکدام از کار‌های خانه را که می‌خواهد انجام دهد احساس نزدیک شدن به خدا پیدا کند و همین حالش را خوب‌تر می‌کند و خستگی‌اش را کمتر.

زنان ریحانه‌های خانه هستند

این نوع نگاه اسلام را رهبری در دو موقعیت مختلف و در تفسیر یک حدیث بسیار دقیق تبیین نموده‌اند: «در داخل خانواده، ازنظر اسلام مرد موظّف است که زن را مانند گلی مراقبت کند. می‌فرماید: «المرأه ریحانه»؛ زن گل است. این مربوط به میدان‌های سیاسی و اجتماعی و تحصیل علم و مبارزات گوناگون اجتماعی و سیاسی نیست؛ این مربوط به داخل خانواده است. «المرأه ریحانه و لیست بقهرمانه»؛ این چشم و دید خطا بینی را که گمان می‌کرد زن در داخل خانه موظّف به انجام خدمات است، پیغمبر با این بیان تخطئه کرده است. زن مانند گلی است که باید او را مراقبت کرد. با این چشم باید به این موجود دارای لطافت‌های روحی و جسمی نگاه کند. این، آن نگاه اسلامی است»

زن کارگزار نیست

این موضوع در سخنان دیگر ایشان بیشتر و دقیق‌تر موردبررسی و کنکاش قرارگرفته است: «در جامعهٔ ما متأسفانه به‌تبع خیلی از جا‌های دنیا، شأن زن شناخته‌نشده است. در نظر اسلام و در نگاه کلی‌ای که اسلام دارد، زن همان است که در این جملهٔ «اَلمِرأَهُ رَیحانَهٌ وَ لَیسَت بِقَهرَمانَه” است؛ مثل یک گل. یک گل، وجودش لازم است و نگهداری‌اش لوازمی دارد: وَ لَیسَت بِقَهرَمانَه؛ منظور از قهرمان، این قهرمان متعارف ما نیست، قهرمان یعنی کارگزار؛ یعنی درواقع رئیس خدمه. این‌جوری نیست که خانم در خانهٔ شما مسئول خدمتگزاری باشد، حالا ولو به‌عنوان رئیس خدمه؛ قضیّه این نیست. وَ لَیسَت بِقَهرَمانَه؛ قهرمان در تعبیرات عربی و در اصطلاحات رایجِ ادبیات عرب عبارت است از آن‌کسی که ملک شمارا برایتان اداره می‌کند؛ یعنی کارهایتان را انجام می‌دهد؛ وقتی شما صاحب یک ملکی هستید، یک قهرمانی دارید؛ می‌گوید زن این‌جوری نیست.

حالا شما ببینید اگر در یک خانواده‌ای، در یک جامعه‌ای، به زن با این چشم نگاه بشود، اولاً تکریم او، حفظ حرمت او، برخورد ملاطفت‌آمیز با او و مسائل فراوانی که دنبالش هست، چقدر موجب می‌شود که زن احساس امنیت کند، احساس آرامش کند. در اسلام نگفته‌اند که زن نرود بیرون کار کند؛ اصلاً این نیست. حالا اینکه بعضی از مخالفین این گرایش اسلامیِ زن، فوراً می‌چسبند به اینکه شما نصف نیروی کار جامعه را معطّل می‌گذارید، چنین چیزی نیست؛ کسی نگفته کار نکنند، اگر می‌توانند کار کنند، کار کنند؛ منتها با این دید کار کنند، با این نگاه کار بکنند؛ کاری که به آن‌ها محوّل می‌شود کاری باشد که با ریحانه بودن جور دربیاید، متناسب باشد؛ و البتّه مهم‌ترین مسئولیت زن هم کدبانویی است؛ معنای کدبانویی خدمتگزاری نیست، معنایش این است که محیط خانواده را برای فرزندان و برای همسر یک محیط امن و آرام و مهربانی می‌کند، با مهربانی خودش، باعزتی که در خانه برای او فرض می‌شود.»

بیشتربخوانید:شستشوی لباس سفید زرد شده و رنگ گرفته

نگاه امام خمینی (ره) به خانه داری

این شکل نگاه اسلام را به زیباترین و کامل‌ترین شکل می‌توان در زندگی امام خمینی دید. امام معتقد بودند که زن وظیفه‌ای در قبال انجام کار‌های خانه ندارد و عملاً اجازه نمی‌دادند همسرشان کار‌های خانه را انجام دهد. از طرف دیگر به پسر و نوه‌هایشان هم به‌صورت عملی و هم‌زبانی یاد می‌دادند که از زنانشان انتظار کاری نداشته باشند و اگر کارکردند، وظیفه‌شان نیست، محبت کرده‌اند؛ اما به دختر‌ها توصیه می‌کردند که کار کنند؛ و این دو کنار هم همان نگاه زیبای اسلام به این موضوع است.

یکی از اعضای خانواده امام در توضیح این نگاه ایشان می‌گوید اعتقاد امام احترام زیاد به همسر بود؛ زن را هرگز به‌عنوان خدمت کار یا عضوی که باید تدارکات و خدمات خانه را عهده‌دار شود، تلقّی نمی‌کردند. بلکه همسر را یک همراه، هم راز و چه‌بسا یک هم‌فکر می‌دانستند. ایشان، هیچ‌گاه به همسرشان فرمانی ندادند.

همسر امام نیز تعاملات ایشان در خصوص امورات منزل را این‌گونه توصیف می‌کردند: آقا هیچ‌وقت دستور انجام کاری را به من نمی‌دادند. وقتی یک دکمه پیراهنشان می‌افتاد می‌گفتند: می‌شود این را بدهید بدوزند؟ نمی‌گفتند خودت بدوز یا احیاناً اگر روز بعد دوخته نشده بود، نمی‌گفتند چرا ندوختید. می‌گفتند: کسی نبود بیاید بدوزد؟ تا آخر عمرشان به من نگفتند یک لیوان آب را به من بده؛ خودشان این کار را انجام می‌دادند این موضوع در توصیفاتی که نزدیکان امام از نحوه برخوردشان با همسرشان نیز بار‌ها مورداشاره قرارگرفته. دخترشان می‌گوید: «اگر بگویم کوچک‌ترین توقعی از همسرشان نداشتند، دروغ نگفته‌ام. حتی می‌توانم بگویم در طول شصت سال زندگی، هیچ‌وقت یک لیوان آب از خانم نخواستند. همیشه خودشان اقدام می‌کردند. اگر هم خودشان در شرایطی بودند که نمی‌توانستند، می‌گفتند: آب اینجا نیست؟ هیچ‌وقت نمی‌گفتند بلند شوید آب به من بدهید. نه‌تن‌ها باخانم، حتی با ما که دخترهایشان بودیم و اگر آقا آب می‌خواستند، همه با سر می‌دویدیم که آب بیاوریم. ولی هیچ‌وقت از ما نخواستند که یک لیوان آب به دستشان بدهیم».

امام نه‌تن‌ها انجام امورات منزل را وظیفه زن نمی‌دانستند بلکه خود را موظف به مشارکت در کار‌های خانه و کمک به همسر می‌دانستند. فاطمه طباطبایی عروس امام این‌گونه نقل می‌کنند: «خانم می‌گفتند که، چون بچه‌هایشان شب تا صبح گریه می‌کردند و ایشان مجبور بودند تا صبح بیدار بمانند، امام شب را تقسیم کرده بودند؛ مثلاً دو ساعت ایشان بچه را ساکت می‌کردند و خانم می‌خوابیدند و بعد، دو ساعت خودشان می‌خوابیدند و خانم بچه را نگه می‌داشتند. البته روز‌ها که مشغول درس و بحث بودند، فرصتی برای نگهداری بچه‌ها نداشتند. ایشان بعد از تمام شدن درس ساعتی را به بازی با بچه‌ها می‌پرداختند و به‌این‌ترتیب به خانم در کار تربیت بچه‌ها کمک می‌کردند». نگاه امام به این مشارکت در کار‌های منزل بسیار زیبا بود. دختر ایشان نقل می‌کند: «در کار‌های منزل کمک می‌کردند و به ما نیز می‌گفتند که کمک از بهشت آمده است؛ مثلاً خودشان چای می‌ریختند، حتی وقتی لیوان آبی می‌خواستند، به کسی دستور نمی‌دادند، خودشان به آشپزخانه می‌رفتند و وقتی می‌گفتیم که چرا به ما نگفتید؟ امام می‌فرمودند: خودم باید کارکنم.» فرزندانشان تعریف می‌کنند که ایشان با آن‌ها بازی می‌کردند یعنی بعد از تمام شدن درس، ساعتی را به بازی با بچه‌ها می‌پرداختند و به‌این‌ترتیب به خانم در کار تربیت بچه‌ها کمک می‌کردند.

بیشتربخوانید:چگونه زنان، مردان را ناامید می کنند؟

تقسیم کار بین زن و مرد به چه صورت است؟

حال که متوجه شدیم تنها زن در خانه و مرد در بیرون کار نمیگند و این باورهای قدیمی  با توجه به شرایط روزجامعه  باید کنارگزاشته بشه به شما میگیم که چگونه به تقسیم بندی کارایتان بپردازید

اولویت بندی کنید

هم زن و هم مرد باید اولویت‌های خود را در زندگی مشترکش مشخص کند. این را باید بدانید که چه چیزی واقعا برای هریک از شما مهم است؟ بسیاری از همسران، نگاه متفاوتی به موضوع تقسیم کارهای خانه دارند.

برای برقراری صلح، بهتر است به‌جای تلاش برای رضایت کامل هر دو طرف در مورد اینکه چه چیزی برایتان مهم است و چه چیزی مهم نیست، اولویت‌ها را تعیین و انتخاب کنید. وقتی اولویت‌های خود را مشخص کردید می‌توانید چندین لیست‌ اولویت‌بندی کارها برای بخش‌های مختلف زندگی‌تان طراحی کنید.مثلا یک لیست از کارهای خانه و لیستی از پروژه‌های کاری یا مدرسه تهیه کنید. اگر برای تعیین اهمیت کارها به مشکل برمی‌خوردید، همه کارها را کنار یکدیگر بگذارید تا با مقایسه آنها اهمیت‌شان را مشخص کنید‎.‎

شناسایی کارهای غیرقابل قبول

وقتی لیست خود را نوشتید، یک لیست هم از کارهایی تهیه کنید که از آن بدتان می‌آید و هیچ جوری حاضر نیستید آن را انجام دهید. شاید کاری که از انجام دادنش، سر باز می‌کنید برای همسرتان قابل قبول باشد و برعکس شاید کاری که همسرتان از آن متنفر است، انجام دادنش برای شما مشکلی نداشته باشد.حتی ممکن است موردی در این لیست باشد که هردوی شما از آن متنفرید. در این حالت با همفکری، راهی برای انجام آن کار ناخوشایند پیدا کنید؛ همچنین می‌توانید آن کار را با همکاری متقابل به پایان برسانید: مثل یک تیم‎.‎

‎نسبت به زمان انجام کارها سخت‌گیری نکنید

مسلماً زمان انجام دادن کارها، خیلی از اوقات هماهنگ با شما نیست. گاهی اوقات همسرتان وقتی می‌تواند مثلا تعمیری را انجام دهد که کارهای بیرون از منزلش را انجام داده باشد.بنابراین اگر همسرتان را مجبورکنید کارهای خانه را در ساعاتی که آمادگی ندارد انجام دهد، احتمال تنش را در خانه بالا می‌برید. زمان‌بندی صحیح را جدی بگیرید‎.‎

‎ ‎بازبینی کنید

سرزنش و متلک انداختن به همسرتان بابت کارهای عقب‌افتاده راه چاره نیست. بهتر است برنامه خود را دوباره ارزیابی کنید و آن را با توجه به شرایط تغییر دهید. انعطاف‌پذیر باشید و اجازه دهید تا همسرتان کارها را به روش خودش انجام دهد.‎

چند نکته در تقسیم وظایف در خانه :

1. سر قول و قرارهای خود بمانید و در صورت سستی همسرتان، با احترام از او بخواهید که مسئولیت خود را انجام دهد.
2. از کار همسر و فرزندتان ایراد نگیرید. بگذارید وظیفه خود را انجام دهند. در نحوه انجام کار هم دخالت نکنید و درصورتی که مطمئن بودید او دارد اشتباه می کند، به او کمک کنید تا کار را با موفقیت به اتمام برسانید.
3. همه، همه کار بلدند. هیچ وقت به دلیل تنبلی یا ترس از نتوانستن، نباید از زیر بار مسئولیت در بروند.